Catégories

Wielka Synagoga we Włodawie


Wielka Synagoga we Włodawie – synagoga znajdująca się we Włodawie, przy ulicy Czerwonego Krzyża 7.

Wraz z dwiema innymi, sąsiadującymi ze sobą, bardzo dobrze zachowanymi synagogami, tworzy unikatowy jak na te tereny zespół synagogalny.


Synagoga została zbudowana w latach 1764-1774, prawdopodobnie według projektu Pawła Antoniego Fontana, na miejscu starej, drewnianej synagogi. Część funduszy na jej budowę przeznaczyła rodzina Czartoryskich. W drugiej połowie XIX wieku do synagogi dobudowano drugą kondygnację nad przedsionkiem oraz dwa narożne alkierze.

Podczas I wojny światowej synagoga i całej jej wnętrze spłonęło. Począwszy od czasu zakończenia wojny rozpoczęto remont oraz rekonstrukcje wnętrza. Po 1920 roku wykonano na nowo całą wewnętrzną stolarkę, a w 1936 roku ukończono nowy Aron ha-kodesz.

Podczas II wojny światowej hitlerowcy zdewastowali synagogę i urządzili w niej magazyn sprzętu wojskowego. Po zakończeniu wojny do 1970 roku nadal służyła jako magazyn. W latach 80. przeprowadzono rozległe prace remontowe i konserwacyjne.

Od 1983 roku w synagodze mieści się Muzeum Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego, ze stałą wystawą poświęconą historii i kulturze polskich i włodawskich Żydów. Do najciekawszych eksponatów można zaliczyć: pochodzące z drugiej polowy XIX wieku zwoje Tory, XIX-wieczne rimonim, jady, mezuzy, korony na Torę, chanukije, tefiliny, tałesy, balsaminki czy szofary. Część eksponatów została podarowana przez Jakuba Friedmanna z Sydney.

Na piętrze, w dawnym chederze i równocześnie mieszkaniu nauczyciela została urządzona stała ekspozycja „W pokoju mełameda”, gdzie zgromadzono sprzęty codziennego użytku oraz księgi religijne. Zachował się również piec, tzw. koza.

Murowany z cegły na zaprawie wapiennej, otynkowany i orientowany budynek synagogi wzniesiono na planie prostokąta o wymiarach 26 na 30,6 metrów i kubaturze 8500 m³, w stylu późnobarokowym. Do głównej bryły budynku, przykrytej łamanym dachem, przylegają dwie parterowe przybudówki o wymiarach 19,6 na 5,6 metrów, zwieńczone grzebieniastą attyką, pierwotnie mieszczące babińce. Attyka składa się z czterech jednakowych segmentów rozdzielonych impostami z wazonami na osiach pilastrów, a jej podstawa zdobiona jest prostokątnymi płycinami.

Od strony fasady, po obu stronach budynku znajdują się dwa osobne, dobudowane w drugiej połowie XIX wieku, piętrowe alkierze na planie kwadratu o wymiarach 5,9 na 5,7 metrów, na podmurówce, podtrzymywane arkadami i nakryte osobnym zadaszeniem. Gurty podłuczy arkad spływają na półkolumny toskańskie dostawione do filarów arkad. Druga kondygnacja alkierzy jest 2-osiowa, rozczłonkowana pilastrami z cokołem i gzymsem wieńczącym. Elewacja sali głównej od strony wschodniej jest analogiczna do jej strony północnej i południowej. Wszystkie naroża budynku są zaokrąglone. Część środkowa jest podpiwniczona (wymiary: 6 na 5,25 na 2,35 m). Za czasów funkcjonowania gminy wyznaniowej była to przestrzeń przeznaczona na genizę.

Do budynku prowadzą wykonane współcześnie dwuskrzydłowe drzwi. Wewnątrz, z zachodniej strony, położony jest obszerny przedsionek, nad którym znajduje się kolejny niegdysiejszy babiniec. Parter przedsionka jest pięcioosiowy, z cokołem i gzymsem kordonowym. Druga kondygnacja nad przedsionkiem jest trójosiowa. Główna sala modlitewna o wymiarach 16,5 na 18,3 i wysokości 10,5 metrów zagłębiona jest około 10 centymetrów w stosunku do poziomu przedsionka. Przykryta jest wspartym na czterech kolumnach jońskich dziewięciopolowym sklepieniem kolebkowo-krzyżowym z lunetami. Na zwornikach pól sklepienia zachowały się czterolistne medaliony w profilowanych stiukowych obramieniach. Pochodzą one z XVIII wieku i pokryte są symbolami święta Sukkot, roślinnymi, symbolami orła, jelenia oraz walczącego bociana.

Kolumny stoją na wysokich cokołach, ich bazy złożone są z dwóch wałków i dwóch rowków, zaś poniżej stylizowanej jońskiej głowicy z ośmioma wolutami znajduje się wałek wypukły z listewką. Nad głowicami kolumn – trójczłonowe imposty. Między kolumnami znajdowała się niegdyś dwuwejściowa bima otoczona murowaną balustradą. W 2004 roku wykonano jej rekonstrukcję na podstawie przedwojennych fotografii, nie jest ona jednak stałym elementem wystroju wnętrza.

Otwór wejściowy z przedsionka oraz okna w sali męskiej są rozglifione. Z otworów okiennych zwieszają się w dół modelowane w tynku sznury zakończone frędzlami. Babińce z salą główną łączą małe przezrocza. Podłoga z desek pochodzi z czasów współczesnych.


Wikipedia




Współrzędne: 51.545000, 23.553056












tagi: włodawa wlodawa włodawie wlodawie