Asceta w świecie wartości. Aksjologiczny kontekst ascezy współczesnej
Kim jest współczesny asceta? Czy asceza w dzisiejszym świecie jest możliwa i jak się wyraża? Na te pytania szuka odpowiedzi Katarzyna Łukaszewska w publikacji „Asceta w świecie wartości. Aksjologiczny kontekst ascezy współczesnej”.
To książka o współczesnym znaczeniu ascezy. Autorka odwołując się m.in. do starożytnych myślicieli i późniejszych filozofów próbuje odpowiedzieć na pytanie, na jakich zasadach możliwa i potrzeba jest nam dziś ascetyczna umiejętność bycia człowiekiem umiarkowanym, zwłaszcza w obliczu zagrożeń wynikających z braku ograniczeń.
„W obliczu katastrofy ekologicznej, klęski nadmiaru rzeczy i przesytu wrażeń zdolność do ćwiczenia się w dobrowolnym samoograniczaniu nabiera wymiaru moralnego” - pisze we wstępie Łukaszewska. Jej zdaniem, „dobrowolna asceza jest dziś wyzwaniem o niebagatelnym wydźwięku etycznym”.
Podejmowana w książce problematyka dotyczy filozoficznych i etycznych wymiarów ascezy jako autoedukacyjnej i wartościotwórczej. Asceta to „człowiek świadomie, dobrowolnie i z rozwagą podejmujący się doskonalących go wysiłków ze względu na zdolność dostrzegania i postrzegania w świecie wartości”. Autorka podkreśla tutaj słowo „dobrowolnie”.
Korzysta między innymi z myśli Henryka Elzenberga (1887-1967), polskiego filozofa, aforysty, który zajmował się głównie etyką, estetyką, aksjologią i historią filozofii. Szczególną uwagę przywiązywał do „kwestii aksjologicznego uzasadnienia ascezy”. U Elzenberga asceza pojawia się jako etyczna potrzeba, która „nadaje życiu określony styl”. Wartości są motorem działania dla ascety, a nieodłącznie związana z wartościami jest sensowność. Wartości są źródłem sensu, a same koncepcje filozoficzne Elzenberga nazywane są „religią wartości”. Wiele miejsca poświęca właśnie rozważaniom na temat sensu istnienia i roli w tym wartości.
Autorka proponuje koncepcję „ascezy opartej na wewnętrznym wysiłku, dzięki któremu wpływanie na siebie, zmienianie siebie odbywa się nie poprzez odrzucanie rzeczywistości i jej wyzwań, ale dzięki pracy nad sobą, ponieważ tylko w ten sposób możemy wprowadzić jakiekolwiek realne zmiany we współczesnym świecie”.
Moją ciekawość wzbudził rozdział dotyczący psychologicznych aspektów ascezy, w którym poruszony jest np. problem ascezy w dziedzinie wypoczynku.
W drugiej części monografii znajdziemy problematykę ascezy szeroko odniesionej do przestrzeni natury, zarówno w znaczeniu troski o ekowartości, jak i naturalnego charakteru autentycznej ascezy. W książce poruszona jest również kwestia problematyki zdrowia człowieka, wysiłku fizycznego i sportowej ascezy ciała.
Znajdziemy w tej pozycji rozważania na temat miejsca ascezy we współczesnej rzeczywistości, z uwzględnieniem zagadnień konsumpcjonizmu. „W przestrzeni pełnej magicznej aury tworzonych wciąż na nowo sztucznych potrzeb rzadko kiedy gości rozsądek umiaru” - czytamy w książce.
Nie jest to pozycja łatwa, jeśli nie jest się wdrożonym w pisma filozofów, na pewno jednak ciekawa i otwierająca na filozoficzne i etyczne analizy. Dla mnie lektura ta będzie inspiracją do sięgnięcia po książki innych autorów, którzy są bogato przez Łukaszewską cytowani. Książka zachęca do współmyślenia; ochłonięcia z przesytu bezrefleksyjności i do namysłu nad znaczeniem umiaru oraz naszej etycznej kondycji.
Pozycja ukazała się nakładem Wydawnictwa Akademii Pedagogiki Specjalnej.
Anna Mikołajczyk-Kłębek
